استهلاک در حسابداری چیست؟
استهلاک در حسابداری نوعی کاهش بهاست که حتی در صورت نگهداری مناسب کالا و استفادهء صحیح از آن ، رخ خواهد داد.
مثل کفش که به مرور زمان حتی بادرست استفاده کردن هم کهنه و فرسوده می شود.
تعریف استهلاک درعلم اقتصاد:
استهلاک یکی از مواد هزینه ای است که موسسات اقتصادی آن را به کار می برند. به زبان عوام، ازتفاوت قیمت خریدوفروش کالا بدست می آید ، به ویژه در مورد وسایل نقلیه : بدین شکل که اتومبیل نو در عرض یک شب تبدیل به خودرو دست دوم می شود و در مبادله، حجم زیادی از ارزش خود را از دست می دهد.

تعریف استهلاک در حسابداری:
داراییهای ثابت با گذشت زمان و با استفاده از آن ها دچار فرسودگی ، فرسایش و کهنگی ناشی از استفاده خواهند شد و به تدریج فایده خود را از لحاظ انجام دادن عملیات یک موسسه از دست می دهند.
حسابداری سعی می کند این کاهش فایده رسانی این داراییهای ثابت را به روش معقول و منطقی محاسبه کند که به آن هزینه استهلاک می گویند.
«بهای نهایی دارایی ثابت منهای ارزش اسقاط آن تقسیم بر مدتی که عمر مفید آن دارایی برآورد می شود.»
استهلاک ازنظر استاندارد های حسابداری ایران(استاندارد شماره 11)
در استاندارد های ایران دارایی های ثابت به موازات کسب منافع مستهلک می گردد. همچنین نابابی، فرسودگی وخرابی نیز از علل استهلاک دارایی می باشد. به صورت کلی علل استهلاک ازدید استاندارد 11 عبارت است از :
استفاده مورد انتضار واحد تجاری از دارایی – فرسودگی وخرابی – نابابی فنی ناشی از پیشرفت تکنولوژی – محدودیت های زمانی از قبیل تاریخ انقضا.
علت لحاظ کردن استهلاک بر دارایی ها چیست؟
زمانی که میزان مستهلک شدن یک دارایی را محاسبه میکنیم، در واقع، هزینه دارایی مورد نظر را بر دوره طول عمر مفیدی که برای آن دارایی تعریف شده است، سرشکن میکنیم. ولی اگر، هزینه کامل دارایی را تنها بر همان سالی که خریداری شده، لحاظ نماییم، هزینه آن سال، به صورت غیرقابل انتظاری افزایش خواهد یافت. این در حالی است که در سالهای آینده که همچنان از آن دارایی استفاده میشود، دیگر هزینه مستهلک شدن لحاظ نمیشود.
هزینه استهلاک
یکی از معیارهای مهم در شرکتها و کسب و کارها به حساب میآید. چرا که تصمیمگیران و مدیران ارشد مجموعهها، از طریق اندازهگیری میزان مستهلک شدن تجهیزات، میتوانند بهترین تصمیمات را برای آینده مجموعه و شرکت خود اتخاذ کنند. در واقع، محاسبه Depreciation Expense نشان میدهد که چه مقدار از ارزش دارایی موجود یک شرکت، طی یک بازه زمانی مشخص، استفاده شده است.
یکی از منابع درآمدزایی شرکت، استفاده از داراییهای مشهود و نامشهود است اما، استفاده از این داراییها، موجب کاهش کارایی آنها میشود که در اصطلاح به آن مستهلکشده میگویند. به همین دلیل لازم است هزینه مستهلک شدن داراییها را محاسبه کرده و از درآمدهای شرکت کم کنیم.
استهلاک چگونه بوجود می آید:
عواملی که ممکن است در بوجودآمدن استهلاک کالا ها ودارایی های ثابت نقش داشته باشند از این قبیل موارد خواهند بود:
- فرسودگی ناشی از استفاده دارایی
- گذشت زمان
- پوسیدگی وزنگ زدگی
- عدم کفایت
- ارائه مال تقلبی یا خلاف تعهد فروشنده که موجب تعویض زئدرس مال از سوی صاحب شود.
برای محاسبه هزینه فرسودگی، ۳ روش معمول وجود دارد که در هر کسب و کاری و متناسب با داراییهای مورد استفاده، میتوان یکی از آنها را اتخاذ نمود.
- روش استهلاک خط مستقیم
- روش استهلاک کاهشی «نزولی»
- روش استهلاک واحدهای تولیدشده
روش استهلاک خط مستقیم:
در این روش، هزینه خرید دارایی به صورت یکسان به سالهای کارکرد آن تخصیص داده میشود. استفاده از این روش باعث میگردد که مقدار مستهلک شدن به صورت یکسان در طول عمر مفید دارایی تقسیم شود. به همین دلیل این روش، یکی از سادهترین روشهای محاسبه هزینه استهلاک است.
این روش، به صورت زیر محاسبه میشود:
مثال: کالایی با عنوان چاپگر اداری به مبلغ 5.000.000 ریال در ابتدای سال 96 خریداری شده است و نرخ استهلاک آن 10 سال می باشد. بنابراین باید مبلغ خریداری شده (بهای تمام شده) رابر10 سال عمرمفید(نرخ استهلاک) آن تقسیم کرد که برابر500.000 ریال در هرسال هزینه استهلاک می شود .

روش محاسبه استهلاک خط مستقیم
ارزش دفتری
استهلاک انباشته
استهلاک سال
نرخ استهلاک
بهای تمام شده
شرح
سال
۴.۵۰۰.۰۰۰
۵۰۰.۰۰۰
۵۰۰.۰۰۰
۱۰ ساله
۵.۰۰۰.۰۰۰
چاپگر اداری
۹۶
۴.۰۰۰.۰۰۰
۱.۰۰۰.۰۰۰
۵۰۰.۰۰۰
۱۰ ساله
۵.۰۰۰.۰۰۰
چاپگر اداری
۹۷
۳.۵۰۰.۰۰۰
۱.۵۰۰.۰۰۰
۵۰۰.۰۰۰
۱۰ ساله
۵.۰۰۰.۰۰۰
چاپگر اداری
۹۸
۳.۰۰۰.۰۰۰
۲.۰۰۰.۰۰۰
۵۰۰.۰۰۰
۱۰ ساله
۵.۰۰۰.۰۰۰
چاپگر اداری
۹۹
استهلاک سال: بهای تمام شده تقسیم بر نرخ استهلاک
استهلاک انباشته: استهلاک هر سال به اضافه استهلاک سال قبل میشود.
ارزش دفتری: بهای تمام شده منحای استهلاک انباشته میشود.
نحوه ثبت حسابداری
اول برای خرید کالا ثبت زده می شود:

ثبت سند حسابداری خرید دارایی
تاریخ
شرح
بدهکار
بستانکار
1/1/1396
خرید دارایی
5.000.000
وجه نقد بابت خرید
500.000
سپس ثبت سند حسابداری هزینه استهلاک

ثبت سند حسابداری استهلاک دارایی
تاریخ
شرح
بدهکار
بستانکار
1/1/1396
هزینه استهلاک
5.000.000
استهلاک انباشته
500.000
گاهی اوقات هزینه استهلاک در روش خط مستقیم به شکل زیر محاسبه میشود
اگر بهای تمام شده اتومبیلی به ارزش 30 میلیون ریال باشد و عمر مفید آن 5 سال باشد و ارزش اسقاط آن 5.000.000 ریال باشد هزینه استهلاک آن برابر است با :
عمر مفید دارایی / (ارزش اسقاط – بهای تمام شده دارایی ثابت ) =هزینه استهلاک
5 / (5.000.000-30.000.000 )=هزینه استهلاک
هزینه استهلاک=5.000.000
ارزش اسقاط:
مبلغی است که در مقابل فروش مال نصیب مالک آن می شود .یعنی مبلغ خالص آن دارایی بعد از پایان عمر مفید و بعداز کسر استهلاک و هزینه های فروش آن دارایی
عمرمفید:یعنی مدت زمانی که مالک آن دارایی تخمین میزند که مال خریداری شده طی این مدت برای او فایده دارد که برایش کسب درآمد میکند نه کل عمر آن مال.
عمرمفید:
یعنی مدت زمانی که مالک آن دارایی تخمین میزند که مال خریداری شده طی این مدت برای او فایده دارد که برایش کسب درآمد میکند نه کل عمر آن مال.

ثبت سند حسابداری استهلاک دارایی
تاریخ
شرح
بدهکار
بستانکار
هزینه استهلاک
5.000.000
استهلاک انباشته
500.000
بابت هزینه استهلاک سالانه
روش استهلاک کاهشی:
فرض این روش بر این است که کارایی داراییهای جدید، بیشتر از کهنه است و بیشتر مورد استفاده قرار میگیرد. به همین دلیل، برای سالهای اول، هزینه فرسودگی بیشتری را نسبت به سالهای بعد لحاظ میکند. از این روش، برای محاسبه میزان مستهلک شدن داراییهایی استفاده میشود، که بخش عمدهای از ارزش خود را در سالهای اولیه از دست میدهند، مانند تجهیزات کامپیوتری.
برای محاسبه هزینه فرسودگی با استفاده از این روش، به ۲ شکل زیر میتوان عمل کرد:
روش نزولی با نرخ ثابت
نرخ ثابت*ارزش دفتری
ارزش دفتری : بهای تمام شده منحای استهلاک انباشته
(این روش در قانون مالیات های مستقیم ایران به رسمیت شناخته شده است)
هزینه مستهلک شدن سالانه در این روش به صورت زیر محاسبه میشود:
مثال
شرکت پردیس تجهیزاتی را در ابتدای سال 94 به بهای تمام شده 140.000.000 ریال خریداری کرده است. استهلاک این دارایی به روش مانده نزولی بانرخ 12% است استهلاک سال 1394 به شکل زیر محاسبه می شود
16.800.000 =12%*(140.000.000)هزینه استهلاک سال 1394
هزینه استهلاک 16800.000
استهلاک انباشته 16800.000
14.784.000 =12%*(16.800.000-140.000.000 )هزینه استهلاک سال 1395
هزینه استهلاک 14.784.000
استهلاک انباشته 14.784.000
روش مانده نزولی با نرخ مضاعف:
تنها تفاوت این روش، با روش نزولی نرخ ثابت، در نرخ ثابتی است که در فرمول بالا ذکر شده است. همانطور که از اسم نرخ مضاعف مشخص است، نرخ فرسودگی ۲ برابر نرخ ثابت خواهد بود.
برای محاسبه نرخ مضاعف برای محاسبه استهلاک کافی است عدد 2را بر عمر مفید تقسیم کرده و در 100% ضرب میکنیم
وبرای محاسبه استهلاک سالانه به روش مانده نزولی با نرخ مضاعف به شکل زیر محاسبه میکنیم
استهلاک سالانه روش نزولی بانرخ مضاعف= ارزش دفتری ضرب درنرخ مضاعف
مثال
بهای تمام شده یک دستگاه ماشین آلاتی 800.000.000ریال وعمر مفیدآن 10 سال است:
محاسبه استهلاک به روش نزولی بانرخ مضاعف :
استهلاک سال اول= 160.000.000 =20%*(0-800.000.000)
نحوه ثبت: هزینه استهلاک 160.000.000
استهلاک انباشته 160.000.000
استهلاک سال دوم= 128.000.000 =20%*(160.000.000-800.000.000)
هزینه استهلاک 128.000.000
استهلاک انباشته 128.000.000
روش استهلاک میزان تولیدشده
همانطور که از اسم این روش میتوان برداشت کرد، مبنای محاسبه، میزان مستهلک شدن آن دارایی گذشت زمان نیست بلکه میزان تولید آن واحد تولیدی می باشد.
استهلاک به روش میزان تولید زمانی استفاده می شود که کارکرد یافایده دارایی در طول مدت کار آن برحسب مقدار محصول قابل تولید برآورد گردد.
مثال
قیمت تمام شده دارایی شرکتی 10.500.000ریال می باشد ارزش اسقاط آن 500.000 عمر مفید 5 سال و تعداد واحد تولید 10.000 واحد می باشد.
10.500.000-500.000):10.000=1000) استهلاک هرواحد
اگر میزان تولید در سال اول 1500 واحد باشد محاسبه استهلاک به روش میزان تولید به شرح زیر است:

سال
میزان تولید
هزینه استهلاک بدهکار
استهلاک انباشته بستانکار
مانده استهلاک انباشته
مانده مستهلک نشده یا ارزش دفتری
0
10.500.000
1
1500
1500×1000
1500.000
1500.000
9.000.000
نحوه ثبت:
هزینه استهلاک 1.500.000
استهلاک انباشته 1.500.000
چه دارایی هایی استهلاک پذیرند:
دارایی ها یی با طول عمر زیاد که برای فروش مجدد خریداری نمی شود دو دسته اند مشهود :که قابل مشاهده میباشد مثل زمین و ساختمان و ماشین آلات و… و نامشهود که قابل مشاهده نیستند ودر عملیات جاری واحد تجاری بکار می روند مثل حق اختراع، حق چاپ و سرقفلی و …
به طور کلی می توان گفت اکثر دارایی های مشهود مانند ساختمان ها، وسایل نقلیه تجهیات ، ماشین آلات و مبلمان راقابل استهلاک حساب کنید .وهمچنین برخی از دارایی های نامشهود مانندحق ثبت اختراع ، حق چاپ و نرم افزاررایانه ای را استرداد کنید.
همه دارایی های نامشهود صرفنظر از اینکه عمرشان محدود، نامعین یا نامحدود باشد باید مستهلک شوند. .
طبق استاندارد حسابداری دارایی های نامشهود ، مدت استهلاک هیچ دارایی نباید از چهل سال تجاوز کند. .
برای دارایی های نا مشهود به علت نداشتن عینیت ارزش اسقاط در نظر گرفته نمی شود. .
اساسا وقتی چیزی مستهلک می شود ارزش آن کاهش می یابد. در حسابداری ، هنگامی که هزینه ثبت شده یک دارایی ثابت به طور سیستماتیک کاهش می یابد تا زمانی که ارزش دارایی صفر یا ناچیز شود ، به عنوان استهلاک شناخته می شود.
جدول بندی دارایی های استهلاک پذیر
جدول استهلاک مواد غذایی وآشامیدنی

دارایی های قابل استهلاک
مانده نزولی
روش مستقیم(مدت/سال)
ماشین آلات صنایع تهیه و تولید انواع نان
10
ماشین آلات تولید قند
10
سرد خانه
10
مورد آخردر جدول استهلاک صنایع غذایی
جدول استهلاک صنایع نساجی،چرم ،پوشاک وخدمات وابسته

دارایی های قابل استهلاک
مانده نزولی
روش مستقیم(مدت/سال)
ماشین آلات صنایع نساجی وبافندگی و…
8
جدول استهلاک صنایع سلولزی ،کاغذی ، چوبی وخدمات وابسته

دارایی های قابل استهلاک
مانده نزولی
روش مستقیم(مدت/سال)
⦁ مورد اول از جدول استهلاک صنایع کاغذی ماشین آلات صنایع تهیع و تولید کاغذ
10
⦁ ماشین آلات صنایع تهیه و تولید اواع چوب
10
جداول استهلاک ماشین های اداری، چاپ، تکثیر و خدمات وابسته

دارایی های قابل استهلاک
مانده نزولی
روش مستقیم(مدت/سال)
ماشین های پلی کپی و فتو کپی و تکثیر و…
5
دومین مورد از جدول استهلاک در ماشین های اداری انواع نرم افزارو…
3
انواع ماشین های چاپ
10
جداول استهلاک تاسسیات فرودگاهی

دارایی های قابل استهلاک
مانده نزولی
روش مستقیم(مدت/سال)
⦁ جداول استهلاک ساختمان ها وتاسیسات فنی عملیاتی و پشتیبانی:
۱ – ۱ – برج مراقبت پرواز، اپروچ و الکترونیک، مرکز کنترل فضای کشور، پایانه بار هوشمند و ایمنی زمینی
۱ – ۲ – ترمینال ها و آشیانه
15
12
⦁ سایت های هوانوردی
18
⦁ عوامل میدان پروازی شامل باندهای پروازی، تاکسیری و پارکینگ هواپیما:
۳-۱ عوامل میدان پروازی فرودگاههای دو منظوره )ارائه دهنده خدمات به هواپیماهای بازرگانی، تجاری و
نظامی(
۳-۲ عوامل میدان پروازی فرودگاههای تک منظوره (ارائه دهنده خدمات به هواپیماهای بازرگانی و تجاری(
20
15
محاوط خاص و عمومی فرودگاهی
10
سیستم روشنایی باند
20
بیکن گردان
15
جداول استهلاک ساختمانها و راهها

دارایی های قابل استهلاک
مانده نزولی
روش مستقیم(مدت/سال)
⦁ انواع ساختمانهای مسکونی، اداری، تجاری، صنعتی، خدماتی، ورزشی و…، سالن ها، کارگاه ها، انبارهای اسکله ها و…
الف) ساختمانهای بتنی و اسکلت فلزی
ب) ساختمانهای آجری و غیره
25
15
⦁ مورد دوم جداول استهلاک ساختمان و راه ها ، زیرسازی و روسازی انواع خطوط ریلی و جاده ای است که به 3 قمست تقسیم میشود:
الف – زیرسازی خطوط راه آهن شامل بستر خطوط، ترانشه ها، گالریها، آبروها، پلهای بتنی، طاق سنگی، فلزی و تونلها
ب- روسازی خطوط راه آهن شامل انواع ریلها، تراورس چوبی، بتنی و فلزی، بالاست، سوزنهای برقی و دستی، ادوات و اتصالات ریل
ج- زیر سازی و روسازی انواع جاده ها، خیابانها و پیاده روهای اختصاصی، پلهای بتنی، طاق سنگی، فلزی و تونلها و کلیه تجهیزات، ادوات و تاسیسات وابسته و تکمیلی
18
15
10
دریاچه مصنوعی
25
انواع استخر
15
و ……………………….