
اطلاعیه رسمی: راهنمای جامع استرداد اضافه پرداختی مالیات بر درآمد حقوق
اکتبر 5, 2025
اطلاعیه رسمی سازمان امور مالیاتی (ویژه دوره تابستان ۱۴۰۴): طرح بخشودگی جرائم در صورت پرداخت نقدی و پیش از موعد مالیات بر ارزش افزوده
اکتبر 15, 2025مالیات عملکرد، که تحت عنوان مالیات بر درآمد نیز شناخته میشود، یکی از ارکان اصلی نظام مالیاتی کشور است. این مالیات به صورت مستقیم بر سود خالص حاصل از فعالیتهای اقتصادی کلیه اشخاص حقیقی (صاحبان مشاغل) و اشخاص حقوقی (شرکتها و موسسات) تعلق میگیرد. مبنای قانونی این فرآیند، "قانون مالیاتهای مستقیم" است که طی آن، مؤدیان موظفند در پایان دوره مالی، عملکرد مالی خود را از طریق تسلیم اظهارنامه مالیاتی به سازمان امور مالیاتی گزارش دهند. سازمان پس از بررسی اسناد و مدارک و کسر هزینههای قابل قبول مالیاتی از درآمدهای ابرازی، درآمد مشمول مالیات و نهایتاً مبلغ مالیات قطعی را تعیین مینماید. درک دقیق فرآیندهای شناسایی و ثبت مالیات عملکرد برای تهیه صورتهای مالی استاندارد و جلوگیری از جرائم، یک وظیفه کلیدی برای حسابداران محسوب میشود.

نحوه شناسایی و ثبت مالیات عملکرد :
باتوجه به استانداردهای حسابداری شرکت ها در صورتی که دارای سود باشند ملزم به پرداخت مالیات عملکرد هستند اما از آنجایی که موعد ارسال اظهارنامه عملکرد 4 ماه پس از سال مالی است ,شرکت ها در انتهای سال مالی می بایست نسبت به شناسایی مالیات اقدامات لازم را مبذول نمایند.
سودوزیان سال جاری × 25% = عدد ذخیره
درسال بعد زمانی که شرکت توسط اداره مالیات مورد رسیدگی قرار گرفت ثبت ذیل در حسابها لحاظ می شود.
ذخیره مالیات **
مالیات پرداختنی **
درزمانی که مبلغ ذخیره کمتراز مبلغ برگ تشخیص باشد ثبت ذیل زده می شود :
ذخیره مالیات **
سود وزیان انباشته **
مالیات پرداختنی **
در صورتیکه رقم مالیات قطعی کمتراز مالیات ابرازی باشد :
ذخیره مالیات **
سود وزیان انباشته **
مثال جهت شناسایی و ثبت مالیات عملکرد :
مثال : شرکت آلفا در تاریخ 1402.12.29 اقدام به شناسایی سود به مبلغ 2،000،000 ریال نموده:
در تاریخ 1403،08،20 توسط اداره مالیات مورد رسیدگی قرار گرفت.
مبلغ مالیات رقم 12،000،000 ریال در برگ تشخیص لحاظ گردید.
در تاریخ 1403،08،08 شرکت اقدام به پرداخت مالیات نمود.
مطلوب است ثبت رویدادهای فوق :
1402،12،29
2،000،000x25%=500،000
سودوزیان سال جاری 500،000
ذخیره مالیات 500،000
1403،08،20
12،000،000-500،000=11،500،000
ذخیره مالیات 500،000
سودوزیان انباشته 11،500،000
مالیات پرداختی 12،000،000
1403،08،20 مالیات پرداختی 12،000،000
بانک 12،000،000
بابت پرداخت مالیات
مقایسه مالیات عملکرد اشخاص حقیقی و حقوقی

برای درک بهتر تفاوتها و شباهتهای کلیدی، اطلاعات مربوط به این دو گروه از مؤدیان در جدول زیر به صورت خلاصه ارائه شده است:
| ویژگی | اشخاص حقیقی (صاحبان مشاغل) | اشخاص حقوقی (شرکتها) |
|---|---|---|
| نرخ مالیات | پلکانی (ماده ۱۳۱): - تا ۲ میلیارد ریال: ۱۵٪ - نسبت به مازاد تا ۴ میلیارد ریال: ۲۰٪ - نسبت به مازاد بر ۴ میلیارد ریال: ۲۵٪ |
ثابت (ماده ۱۰۵): ۲۵٪ از کل درآمد مشمول مالیات |
| مهلت تسلیم اظهارنامه | تا پایان خردادماه سال بعد | حداکثر ۴ ماه پس از پایان سال مالی |
| معافیت پایه | برخوردار از معافیت سالانه (معادل معافیت ماده ۸۴ ق.م.م) | فاقد معافیت پایه |
| مدارک الزامی | اظهارنامه، دفاتر قانونی (بر اساس گروه شغلی)، اسناد درآمدی و هزینهای | اظهارنامه، ترازنامه، صورت سود و زیان، دفاتر قانونی، فهرست شرکا و سهامداران |
| مبنای قانونی اصلی | مواد ۹۳ الی ۱۰۳ قانون مالیاتهای مستقیم | مواد ۱۰۵ الی ۱۱۸ قانون مالیاتهای مستقیم |
فرآیند شناسایی و ثبت مالیات عملکرد در حسابداری
این بخش، هسته اصلی وظایف یک حسابدار در ارتباط با مالیات عملکرد است و صرفاً به تعریف قانون نمیپردازد، بلکه نحوه انعکاس آن در دفاتر مالی را تشریح میکند.
محاسبه درآمد مشمول مالیات
سود حسابداری (سود ابرازی در صورت سود و زیان) لزوماً با درآمد مشمول مالیات یکسان نیست. برای محاسبه درآمد مشمول مالیات، حسابداران باید از سود قبل از مالیات شروع کرده و تعدیلات زیر را اعمال نمایند:
-
اضافه میشود: هزینههای غیرقابل قبول مالیاتی (مانند جرائم، برخی هزینههای استهلاک مازاد بر جدول، و هزینههای فاقد اسناد و مدارک کافی).
-
کسر میشود: درآمدهای معاف از مالیات یا درآمدهایی که مالیات آنها به صورت مقطوع پرداخت شده است.
فرمول:
ثبتهای حسابداری مالیات عملکرد

پس از محاسبه مالیات بر اساس نرخهای مقرر، ثبتهای زیر در دفاتر قانونی الزامی است:
۱. ثبت ذخیره مالیات در پایان سال مالی (زمان شناسایی هزینه):
در پایان دوره مالی و پس از نهایی شدن محاسبات سود، حسابدار باید هزینه مالیات دوره را شناسایی و بدهی آن را ثبت کند، حتی اگر هنوز پرداخت نشده باشد.
-
بدهکار: هزینه مالیات عملکرد (در سرفصل هزینهها و تأثیرگذار بر سود خالص)
-
بستانکار: ذخیره مالیات پرداختنی (در سرفصل بدهیهای جاری)
شرح سند: بابت شناسایی و ثبت هزینه مالیات عملکرد دوره مالی منتهی به ....
۲. ثبت پرداخت مالیات پس از تسلیم اظهارنامه:
معمولاً پرداخت مالیات در سال مالی بعد و پس از تسلیم اظهارنامه صورت میگیرد. در این زمان، بدهی شناساییشده تسویه میشود.
-
بدهکار: ذخیره مالیات پرداختنی
-
بستانکار: موجودی نقد و بانک
شرح سند: بابت پرداخت مالیات عملکرد مربوط به دوره مالی ....
۳. ثبت تعدیلات پس از صدور برگ تشخیص قطعی:
در صورتی که مبلغ مالیات قطعی اعلام شده توسط سازمان امور مالیاتی با مبلغ ذخیره شناسایی شده توسط شرکت تفاوت داشته باشد، این تفاوت باید در دفاتر ثبت و تعدیل گردد. اگر تفاوت بااهمیت باشد، ممکن است نیازمند ارائه مجدد صورتهای مالی سال قبل باشد (تعدیلات سنواتی).

مشوقهای قانونی و جرائم مالیاتی
آگاهی از مشوقها و جرائم، نقش مهمی در مدیریت ریسک مالیاتی دارد.
مشوقهای کلیدی:
-
خوشحسابی (ماده ۱۸۹): در صورت پذیرش دفاتر و اسناد برای سه سال متوالی، معادل ۵٪ اصل مالیات این سه سال به عنوان جایزه خوشحسابی به مؤدی بازگردانده میشود.
-
افزایش درآمد ابرازی (تبصره ۷ ماده ۱۰۵): به شرط تسلیم اظهارنامه در موعد مقرر، به ازای هر ۱۰٪ افزایش درآمد ابرازی نسبت به سال قبل، یک واحد درصد (تا سقف ۵ واحد درصد) از نرخ ۲۵٪ مالیات کاسته میشود.
جرائم اصلی:
-
عدم تسلیم اظهارنامه یا کتمان درآمد (ماده ۱۹۲): جریمه غیرقابل بخشش معادل ۳۰٪ مالیات متعلقه.
-
تأخیر در پرداخت (ماده ۱۹۰): جریمهای معادل ۲.۵٪ مالیات به ازای هر ماه تأخیر.
-
اختلاف بیش از ۱۵٪ بین درآمد ابرازی و قطعی (ماده ۱۹۴): موجب تعلق جریمه و لغو بخشودگیهای احتمالی برای دورههای آتی خواهد شد.
نتیجهگیری
برای یک حسابدار حرفهای، شناسایی و ثبت مالیات عملکرد فراتر از یک الزام قانونی است؛ این فرآیند بخشی حیاتی از گزارشگری مالی دقیق و شفافیت اقتصادی شرکت به شمار میرود. تسلط بر قوانین، محاسبه دقیق درآمد مشمول مالیات، انجام صحیح ثبتهای حسابداری و رعایت مهلتهای قانونی، نه تنها از تحمیل جرائم سنگین جلوگیری میکند، بلکه به شرکت اجازه میدهد تا از مشوقهای مالیاتی موجود نیز بهرهمند گردد.
